Ως ακράτεια ορίζουμε την περιορισμένη ικανότητα ή την ανικανότητα κάποιου να είναι εγκρατής σε αέρια ή κόπρανα. Η βαρύτητά της έχει διακυμάνσεις, από την απλή απώλεια αερίων κάποιες ημέρες της εβδομάδος έως την πλήρη απώλεια ελέγχου σε στερεά ή υγρά κόπρανα. Η ακράτεια δεν είναι σπάνιο νόσημα, αλλά πολύ συχνά οι ασθενείς αποφεύγουν να το συζητούν λόγω ντροπής ή αμηχανίας. Το αποτέλεσμα, πολλές φορές, είναι η ποιότητα ζωής του ασθενούς να επηρεαστεί πολύ σημαντικά… υπάρχουν ασθενείς που λόγω της ακράτειάς τους δεν βγαίνουν καν από το σπίτι, ή περιορίζουν σημαντικά τις κοινωνικές τους εξόδους. Υπάρχει, επίσης, μία «ιστορική» άποψη ότι η ακράτεια δεν θεραπεύεται, και το έντερο «απλώς λειτουργεί έτσι». Ο ασθενής σαφώς και αναρωτιέται : «Έτσι θα είναι η ζωή μου από εδώ και πέρα;». Η απάντηση βεβαίως είναι: Όχι.
Τα συχνότερα αίτια της ακράτειας είναι :
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους μπορεί να εμφανιστεί ακράτεια. Το συχνότερο είναι κακώσεις κατά την διάρκεια του τοκετού, όπου γίνεται μία ρήξη των πρωκτικών μυών. Επίσης, μπορεί να γίνει τραυματισμός των νεύρων που νευρώνουν τους μυς αυτούς. Συχνά, αυτές οι κακώσεις γίνονται αντιληπτές άμεσα κατά τον τοκετό, άλλες φορές όμως μπορεί να μην προκαλέσουν άμεσα προβλήματα, και να γίνουν αντιληπτές όταν προκαλέσουν προβλήματα, πολλά χρόνια μετά.
Επεμβάσεις στην περιοχή του πρωκτού ή τραυματισμός των ιστών που περιβάλλουν τον πρωκτό μπορεί επίσης να επηρεάσουν τους πρωκτικούς μυς και να επηρεάσουν την εγκράτεια. Κάποια άτομα παρατηρούν απώλεια ισχύος των μυών καθώς μεγαλώνουν σε ηλικία. Σε γενικές γραμμές, ένα ελάχιστο πρόβλημα σε νέα ηλικία το οποίο μας επηρεάζει ελάχιστα, μπορεί μεγαλώνοντας να επιδεινωθεί και να επηρεάσει την ποιότητα ζωής σημαντικά.
Κάποιες φορές, η διάρροια μπορεί να δώσει σε κάποιον το συναίσθημα της ακράτειας λόγω της συχνής παρουσίας υγρών κοπράνων στο κατώτερο μέρος του παχέος εντέρου και του ορθού. Αυτό είναι ένα διαφορετικό σύμπτωμα, το οποίο όμως πρέπει επίσης να διερευνηθεί. Αν η διάρροιες αυτές εμφανίζονται και με αιμορραγία, ακόμα και σε μικρές ποσότητες, πρέπει οπωσδήποτε αυτό να διερευνηθεί. Τα συμπτώματα μπορεί να οφείλονται σε φλεγμονή του ορθού ή του εντέρου, σε χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα ή ακόμα και σε όγκους του ορθού. Όλες οι παραπάνω παθήσεις χρειάζονται διερεύνηση από κάποιον ειδικό.
Αρχικά, γίνεται μία λεπτομερής συζήτηση στο ιατρείο, μέσω της οποίας καθορίζεται το «στάδιο» της ακράτειας και το πόσο επηρεάζεται η ποιότητα ζωής και η καθημερινότητα. Τα περισσότερα στοιχεία για την αιτιολογία της ακράτειας βρίσκονται στο ιστορικό του ασθενούς. Για παράδειγμα, ο αριθμός των τοκετών και το αν ήταν φυσιολογικοί ή με Καισαρική, είναι πολύ σημαντικό στοιχείο. Πολλαπλές εγκυμοσύνες, νεογνά μεγάλου βάρους, χρήση μαιευτικών εργαλείων ή ιστορικό επισιοτομών συχνά συμβάλλουν σε νευρικές ή μυϊκές κακώσεις κατά τον τοκετό. Επίσης, χρόνια προβλήματα υγείας ή φαρμακευτικές αγωγές παίζουν κάποιο ρόλο στην εμφάνιση των συμπτωμάτων.
Στο ιατρείο, θα γίνει μία αρχική κλινική εξέταση της πρωκτικής περιοχής, ή οποία και μόνο μπορεί να αναδείξει κάποια βλάβη του σφιγκτηριακού μηχανισμού. Στη συνέχεια, θα γίνει μία πρωκτοσκόπηση, στην οποία γίνεται έλεγχος του ορθοπρωκτικού σωλήνα, και επίσης ένα διορθικό υπερηχογράφημα.
Το διορθικό υπερηχογράφημα είναι μία αρκετά σημαντική εξέταση στην εκτίμηση της ακράτειας. Μια μικρή κεφαλή υπερήχων εισέρχεται στον πρωκτικό σωλήνα, η οποία μπορεί να διαβάσει live την δομή των μυών που περιβάλλουν τον ορθοπρωκτικό σωλήνα και που, ουσιαστικά, ελέγχουν σε μεγάλο ποσοστό την εγκράτεια. Το πλεονέκτημα του υπερήχου είναι ότι, μέσω κινήσεων που κάνει ο ασθενής κατά την ώρα της εξέτασης, μπορούμε να ελέγξουμε κατά πόσο οι μύες λειτουργούν σωστά, και κυρίως εάν «συνεργάζονται» σωστά μεταξύ τους. Η εξέταση αυτή διενεργείται από τον ίδιο τον κ. Πραματευτάκη.
Πέραν των αρχικών αυτών εκτιμήσεων, μπορεί να χρειαστούν και περαιτέρω εξετάσεις. Μία εξ αυτών είναι η μανομετρία, η οποία είναι μία εξέταση που ελέγχει τις αλλαγές των πιέσεων μέσα στον πρωκτό. Ένας μικρός καθετήρας εισέρχεται στον πρωκτό, ο οποίος καταγράφει τις εναλλαγές στην πίεση καθώς ο ασθενής πιέζει και χαλαρώνει τους μύες.
Τέλος, σημαντικό εργαλείο στην εκτίμηση της περιοχής είναι η δυναμική μαγνητική τομογραφία. Αυτή η εξέταση γίνεται στον μαγνητικό τομογράφο, ο οποίος όμως δεν καταγράφει μόνο εικόνες αλλά και κίνηση. Μία μικρή ποσότητα σκιαγραφικού τοποθετείται στον πρωκτό του ασθενούς, και ζητάμε την εκκένωση αυτού μέσα στον μαγνητικό τομογράφο, όπου και όλη η κίνηση της ορθοπρωκτικής περιοχής καταγράφεται σε μορφή βίντεο. Έτσι, μπορούμε να καταγράψουμε ακριβώς την λειτουργία των μυών και πως αυτοί συμπεριφέρονται στο πυελικό έδαφος τους ασθενούς.
Η θεραπεία της ακράτειας μπορεί να περιλαμβάνει:
Μετά την παραπάνω λεπτομερή εκτίμηση του ασθενούς, έχουμε μία αναλυτική εικόνα της βαρύτητας των συμπτωμάτων και της αιτίας αυτών. Ήπια συμπτώματα μπορεί να αντιμετωπιστούν απλά με την προσθήκη κάποιας φαρμακευτικής αγωγής ή κάποιων αλλαγών στην διατροφή. Ασθένειες που προκαλούν φλεγμονή του ορθού (πχ ορθίτιδα, κολίτιδα) ίσως συντελούν στην ανάπτυξη συμπτωμάτων ακράτειας. Συνεπώς, η αντιμετώπιση αυτών θα βελτιώσει και την εγκράτεια. Μπορεί επίσης να γίνει σύσταση για κάποιες ασκήσεις στο σπίτι, που θα βελτιώσουν την λειτουργία του πυελικού εδάφους.
Αν υπάρχουν φυσικές κακώσεις των μυών, αυτές θα πρέπει να επιδιορθωθούν χειρουργικά. Πέραν της αποκατάστασης των μυών, κάποιοι ασθενείς θα ωφεληθούν από συσκευές οι οποίες τοποθετούνται κάτω από το δέρμα, και έχουν ηλεκτρόδια τα οποία στέλνουν ηλεκτρικά σήματα στους μυς του πρωκτού, με αποτέλεσμα την καλύτερη λειτουργία αυτών.
Σε περιπτώσεις ατόμων με νευρικές οι μυϊκές κακώσεις οι οποίες δεν μπορούν να επιδιορθωθούν, ακολουθούνται άλλες τεχνικές. Υπάρχει η δυνατότητα έγχυσης ουσιών διόγκωσης γύρω από τον πρωκτό, οι οποίες δημιουργούν τεχνητά «μαξιλάρια» τα οποία κρατούν τον πρωκτό περισσότερο κλειστό. Τέλος, υπάρχει η δυνατότητα τοποθέτησης τεχνητού σφιγκτήρα, ο οποίος εμφυτεύεται στη θέση του κατεστραμμένου σφιγκτήρα και επιτρέπει στον πρωκτικό σωλήνα να ανοίξει ή να κλείσει κατά την θέληση του ασθενούς.
Η ομάδα του κ. Πραματευτάκη, η οποία συμπεριλαμβάνει γαστρεντερολόγο, ακτινολόγο και ειδικό νοσηλευτικό προσωπικό, έχει την δυνατότητα να εκτιμήσει πλήρως τον ασθενή με συμπτώματα ακράτειας και να προτείνει διάφορες θεραπευτικές επιλογές, όπως αυτές αναφέρονται παραπάνω, με σκοπό την βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών.
